Tarihte bir ilk! Yılın ilk 8 ayında 39,7 milyar dolar cari açık verdik

İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Ümit Özlale, “İlk 8 ayda 2,85 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım çektik ama bizden dışarıya 3,17 milyar dolar yatırım çıktı. Bu da tarihte bir ilk. 2006’dan beri en düşük ilk 8 ay doğrudan yabancı yatırımını bu sene çektik. 2015’ten beri en yüksek dışa doğru yatırımı da bu sene gerçekleştirdik. Geçen seneye kıyasla yurt dışından bize gelen yatırımlar yüzde36,6 azaldı ama bizden yurt dışına giden yatırımlar yüzde39,5 arttı. Bu durum yatırım çekiciliğimizin hem yerli hem de yabancı yatırımcı için oldukça azaldığının somut bir göstergesi” açıklamasını yaptı.
Özlale'nin konu ile ilgili yaptığı yazılı açıklamada şöyle:
Ancak cari açığın kendisinden çok nasıl finanse edildiği sorusu asıl dikkat çekici husus. Verilerdeki zaman tutarsızlıkları, ölçüm hataları ya da kayıt dışı işlemler yüzünden doğal karşıladığımız net hata ve noksan kalemi 8 aydır üst üste pozitif değer alıyor. Bu bir rekor. Daha önceki rekor Eylül 2008-Mart 2009 dönemindeki 7 aydı. Ancak dönemdeki aylık ortalama net hata ve noksan açısından da bu seneki performansımız önceki senelerden negatif ayrışıyor. Yılın başından beri 8 ayda 28,3 milyar dolar net hata ve noksan gerçekleşince ve bu miktar cari açığın yüzde 71,3’üne tekabül edince buna istatistiksel hata demek mümkün olmuyor.
Net hata ve noksan kalemiyle ilgili dikkatimizi çeken diğer bir husus ise bu kalemin revizyonu. Normalde yeni veri geldikçe geçmişte kaydedilen net hata ve noksanların ödemeler dengesi ana kalemlerine dağıtılmasını ve bu sayede net hatanın azalmasını beklersiniz. Yani kaynağını bilmediğimiz bir para girişi varsa kaynağını buluruz, bir veri hatası varsa düzeltiriz ve net hatayı azaltırız. Oysa bu ayki veri ile geçen ayki veriyi karşılaştırınca net hata ve noksanda geçmişe dönük azalma değil artış yaşandığını gözlemledik. Öyle ki geçen ay 5,47 milyar dolar net hata ve noksan için rekor demiştik ama bu ayki veride bunun 5,56 milyar dolara çıkarıldığını gördük. Ocak 2020’den Temmuz 2022’ye kadarki 31 ayda yapılan güncellemeler neticesinde söz konusu dönemdeki toplam net hata ve noksanın 1,2 milyar dolar arttığını görüyoruz.
Finansman tarafında önem verdiğimiz diğer bir kalem de doğrudan yatırımlar. İlk dikkatimizi çeken, yabancıların ülkemize yaptıkları doğrudan yatırımın, ülkemizdeki yerleşiklerin yurt dışına yaptıkları yatırımın gerisinde kalması. Evet ilk 8 ayda 2,85 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım çektik ama bizden dışarıya 3,17 milyar dolar yatırım çıktı. Bu da tarihte bir ilk! 2006’dan beri en düşük ilk 8 ay doğrudan yabancı yatırımını bu sene çektik. 2015’ten beri en yüksek dışa doğru yatırımı da bu sene gerçekleştirdik. Geçen seneye kıyasla yurt dışından bize gelen yatırımlar yüzde36,6 azaldı ama bizden yurt dışına giden yatırımlar yüzde 39,5 arttı. Bu durum yatırım çekiciliğimizin hem yerli hem de yabancı yatırımcı için oldukça azaldığının somut bir göstergesi.
Ancak doğrudan yabancı yatırımlardaki bu olumsuz duruma rağmen doğrudan yatırımlar kaleminin ilk 8 aydaki finansman ihtiyacının yüzde 9,1’ini karşıladığını görüyoruz. Bunun nedeni ise net gayrimenkul gelirleri. Yabancılara sattığımız konutlar sayesinde ilk 8 ayda 4,3 milyar dolar  yatırım çekmiş görünüyoruz. Gayrimenkulü dışarıda tuttuğumuzda doğrudan yatırımcıların cari açığa oranı yüzde 9,1’den -yüzde 1,8’e geriliyor. Özetle cari açıkta yavaşlama emaresi yok. Yeni Ekonomi Modeli’nde ise cari açığın finansmanı iki cengavere emanet edilmiş gibi duruyor: Net hata ve noksan ile yabancılara konut satışı”
“Yılın ilk 8 ayında 39,7 milyar dolar cari açık verdik. 2011’in ilk 8 ayında verdiğimiz 52,6 milyar dolar cari açıktan sonra en yüksek ikinci düzeyi bu sene yaşamış olduk. Tarihin en yüksek mal ihracatını yapmamıza ve turizm gelirini elde etmemize rağmen mal ithalatındaki ciddi artış cari açıktaki artışı kaçınılmaz kıldı. Geçen senenin ilk 8 ayına kıyasla bu senenin ilk 8 ayında mal ihracatı 26,6 milyar dolar (yüzde 19,1), seyahat geliri 9,2 milyar dolar (yüzde 89,6) arttı ama mal ithalatı 66,9 milyar dolar (yüzde 42,2) arttı. Sadece bu üç kalemden kaynaklanan açık miktarı 40,2 milyar dolar oldu.
Diğer taraftan turizm gelirlerinde yaz etkisinin bitmesi nedeniyle azalmanın başlayacağını, Eylül dış ticaret açığının da Ticaret Bakanlığı verilerine göre 10,4 milyar dolar olduğunu dikkate aldığımızda cari açıktaki artışın devam edeceği sonucuna varıyoruz. Yine bugün açıklanan dış ticaret endeksleri verisi de mal ihracatı ve ithalatındaki bozulmayı gözler önüne seriyor. Ağustos 2022’de bir önceki yılın aynı ayına göre ihracatımızın birim değeri yüzde 5,9 artarken, ithalatımızın birim değeri yüzde 26 artmış görünüyor. Miktar tarafına baktığımızda ise daha çarpıcı bir sonuçla karşılaşıyoruz: İhracatın miktarı yüzde 6,8 artarken, ithalatın miktarı yüzde 11,5 artmış. Yani ithal ettiklerimiz ihraç ettiklerimizden daha pahalı hale gelse de ithal ettiğimiz miktar ihraç ettiğimizden daha çok artıyor. Böyle bir ortamda cari açığın artması kaçınılmaz hale geliyor.