Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın market projesi iflasın eşiğinden döndü! Yaptığı zarardan dolayı sermayesinin tamamını kaybederek bir yıl içinde borca batık duruma düşen Tarım Kredi Marketler’i kurtarmak için Merkez Birliği’nden yani çiftçinin kasasından 434 milyon lira aktarıldığı ortaya çıktı. Tarım Kredi Market şirket yönetim kurulu, borca batık durumuna düşen şirketi kurtarmak için Haziran ayında olağanüstü toplantı yaparak sermaye artırımına gitti. Şirket yönetim kurulu acilen bu kararı almamış olsaydı Türk Ticaret Kanunu’na göre Tarım Kredi Marketler, kendiliğinden feshedilmiş olacaktı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, mazot, gübre, ilaç gibi tarımsal girdilerdeki fahiş fiyat artışlarını görmezlikten gelerek gıda fiyatlarını Tarım Kredi Marketler eliyle düşürmeye çalışması, Türkiye’nin en köklü çiftçi kuruluşu olan Tarım Kredi Kooperatifleri’ni büyük bir iflasın eşiğine sürüklüyor. Hazine’den hiçbir kaynak aktarılmadan tamamen çiftçinin öz sermayesi ile kurulan marketlerin, vatandaşa ucuz gıda konusunda hiçbir faydası olmazken, çiftçinin de sonunu hazırlıyor.

Hazine garantili yol, köprü, hastanelere, kamuoyunda 5’li çete olarak tabir edilen inşaat firmalarına devletin bütçesinden ciddi bir kaynak transferi yapılırken, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın büyük önem verdiği market projesine Hazine’den tek bir kuruş kaynak ödenmeyerek, ucuz gıda için kurulduğu iddia edilen marketlerin zararının ve kurulum maliyetlerinin tamamen çiftçinin öz sermayesi üzerinden karşılanması, hükümetin ‘ucuz gıda’, ‘üretim’ ve ‘çiftçi’ konusundaki samimiyetsizliğini de gözler önüne seriyor.

2020 yılının sonunda ürün tedarik ve market ayağı ikiye ayrılarak kurulan Tarım Kredi Marketler, başlangıçta 2,5 milyon lira sermaye ile kurulmuştu. Tarım Kredi Marketler’in sermayesi 2021 yılında ise 10 milyon liraya çıkarılırken, 29 Kasım 2021 yılında şirket yönetim kurulu sermayenin 140 milyon lira daha artırılarak 150 milyon liraya çıkarılmasına karar veriyor. Ancak Ankara Ticaret Odası Ticaret Sicil Müdürlüğü, şirketin borca batık duruma düşmesinden dolayı sermayenin 150 milyon liraya çıkarılması ile ilgili kararda gerekli tadil değişikliğini kabul etmedi.

Bunun üzerine şirket yönetim kurulu, 17 Haziran 2022’de acilen toplanarak, eş zamanlı olarak iki karar birden almak zorunda kaldı. Önce sermaye 10 milyon liradan 444 milyon liraya çıkarıldı. 2021 yılı zararı olan 249 milyon lira ise artırılan sermayeden mahsup edildi. 2021 zararı artırılan sermayeden düşüldüğü için kasaya 434 milyon lira kaynak konulmasına rağmen Tarım Kredi Marketler’in sermayesi 200 milyon liraya düştü.

Vatandaşa ucuz gıda temin etmek iddiasıyla kurulan ve kuruluşunun üzerinden henüz 2 yıl bile geçmeden, Tarım Kredi Marketler’in ‘borca batık’ duruma düştüğü ortaya çıktı. Borca batıklık kavramının hukuken karşılığı; ‘bir ticari işletmenin varlıklarının borçlarını karşılayamaması’ anlamına gelirken, bu durum Türk Ticaret Kanunu’na göre şirketler için ‘borç ödemeden aciz haline’ gelmekten daha tehlikeli görülüyor. ‘Borç ödemeden aciz haline düşmede’ en azından şirketlerin borçlarını ödeyebilme yeteneği bulunurken, borca batıklık durumunda ise şirketin varlıklarının tamamen paraya çevrilmesi halinde bile alacaklılara borcunu ödeyememe durumunu anlatıyor.

Şirket yönetimi 17 Haziran’daki olağanüstü toplantı yaparak Tarım Kredi Kooperatifleri’nden 434 milyon lira kaynak aktarılmamış olsaydı, Türk Ticaret Kanunu’na göre, Tarım Kredi Marketler feshedilmiş olacaktı. Tarım Kredi Marketler’deki zararın ve kötü yönetimin faturası çiftçiye kesilerek, Merkez Birliği’nden elde edilen kaynakla kapatılmış olması, Tarım Kredi Marketler’in de kimlere hizmet ettiğini gözler önüne serdi.

Tarım Kredi Marketler, 2021 yılında 249 milyon lira zarar ederken, bu zararın da 120 milyon lirası faaliyet giderlerinden, 129 milyon lirası ise faiz giderlerinden kaynaklanmıştı. 249 milyon lira zarardan dolayı şirket sermayesini tamamen kaybederken, 150 milyon liralık sermaye artışı da yeterli görülmedi. Bunun üzerine Tarım Kredi Kooperatifleri, Merkez Birliği’nden yani çiftçinin kasasından Tarım Kredi Marketler’e tam 434 milyon lira kaynak aktarıldı. Aktarılan 434 milyon lira kaynak ile önce 2021 yılı zararı olan 249 milyon lira kapatıldı, şirketin sermayesi de 10 milyon liradan 200 milyon liraya çıkarıldı.

Diğer yandan mevcut durumda Tarım Kredi’nin 1.400 marketi bulunurken, Cumhurbaşkanı Erdoğan, market sayısının yakın zamanda 3 bine çıkarılacağını açıkladı. Yeni kurulacak 1.600 market için Tarım Kredi Marketler’in yeterli sermayesi bulunmazken, bu marketler tamamen bankalardan yüzde 35, 40 faizle kullanılacak finansmanla kurulacak. Yüzde 35-40 faizli kredi ile kurulacak marketlerle gıda fiyatlarının nasıl düşürüleceği merak edilirken, buradaki zarar da yine Merkez Birliği’nden yani çiftçinin kasasından karşılanacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan, ucuz gıda satılması ve market sayısının artırılması için Tarım Kredi Kooperatifleri’ne talimat verirken, yapılan zararın karşılanması ve yeni kurulacak marketler için Hazine’den tek bir kuruş kaynak aktarılmayarak, bütün maliyet ve zararın çiftçinin öz kaynağından karşılanması manidar bulunuyor.

Bilindiği üzere Tarım Kredi Kooperatifleri’nin öncelikli görevi, çiftçi ortaklarına öz sermayesini kullanarak uygun şartlarda girdi temin etmektir. Bu girdi temininde kullanılacak olan öz sermayenin, Tarım Kredi Marketler’e transfer edilmesi, çiftçiye daha az kredi kullandırılması anlamına geliyor. Çiftçiye kullandırılacak kredi miktarının düşmesi de doğrudan üretimi olumsuz etkileyecek. Yani hükümet, bir taraftan ekonomide yaşanan krizin bir sonucu olarak artan gıda fiyatlarını çiftçinin öz sermayesini kullanarak üstünü örtmeye çalışırken, diğer taraftan da üretime büyük bir darbe vuruyor.