BioNTech tarafından üretilen COVID-19 aşısı, yurt dışında 16 yaş ve üzeri bireylere yapılmak üzere acil kullanım onayı alan ilk aşılardan biridir. Prof. Dr. Uğur Şahin'in ürettiği BioNTech aşısı MRNA (mesajcı rna) tabanlı aşıdır. Hücrelerinize koronavirüsün ‘’spike’’ adı verilen proteinin, nasıl yapılacağına dair talimatları verir. Bağışıklık sisteminiz bu proteini yabancı olarak algılar ve buna karşı antikorlar da dahil olmak üzere bir tepki geliştirir.
BioNTech aşısı iki doz olmayı gerektirir ve tam etki için ideal olarak 21 gün arayla iki doz olunur. Ülkemizde yapılan araştırmalar sonucuyla bu süre 8 - 12 hafta ara ile uygulanıyor. Ünlü sağlık dergisi Lancet'te yayınlanan 2021 tarihli bir araştırmaya göre, aşının tek bir dozdan sonra %85'e kadar yüksek bir etkinlik oranına sahip olduğu belirtilmektedir. İkinci dozdan sonra BioNTech aşısı koruyuculuğu yüzde 95.3 olarak açıklanmıştır.
Aşı etkinliği, belirli bir popülasyonda, kontrollü bir ortamda klinik bir deneyde, bir aşının ne kadar iyi çalıştığını ölçmeye verilen addır. Gerçek dünyadaki etkinlik çeşitli nedenlerle daha düşük olabilir. Ancak bu aşının yansıması olarak kabul edilmez. BioNTech aşısının, "gerçek dünya" ortamında asemptomatik olanlar da dahil olmak üzere, bulaşları yaklaşık %90 oranında azalttığı bulunmuştur.
Varyantlarla ilgili olarak da, BioNTech aşısının bulaşı ve ciddi hastalık oranını önemli ölçüde azalttığı saptanmıştır.
Araştırmalar, BioNTech aşısı ile tam olarak aşılanmış bireylerin, Birleşik Krallık'ta ilk keşfedilen varyanttan gelişen COVID-19 enfeksiyonu olasılığının %90 daha az olduğunu göstermiştir. Eğer bulaş gerçekleştiyse de, neredeyse hiç ciddi vaka gözlenmemiştir.
Her aşıda etken maddeler, antibiyotikler veya başka türden bileşenler bulunabilir. BioNTech'in Pfizer ile ortak ürettiği Covid-19 aşısının içeriğindeki en önemli bileşen mrna’dır. Biontech aşısı, mRNA veya haberci RNA olarak bilinen bir teknik üzerine kuruludur. Mrna tabanlı aşılar, COVID-19'a neden olan canlı virüsü kullanmaz ve mRNA, DNA'nızın bulunduğu hücrenin çekirdeğine girmez. Bu aşı sadece, hücrelerinize 'spike protein' denilen proteinin, zararsız bir parçasını yapma bilgisi taşır. Bu protein, COVID-19'a neden olan koronavirüsün yüzeyinde bulunur. Bu aşı aracılığıyla mRNA enjekte edildiğinde, hücreleriniz onu, bu sivri uçlu spike proteinini yapmak için kullanır. Daha sonra talimatlar bozulur ve yok olur. Talimatlar doğrultusunda yapılan protein parçası hücre yüzeyinde görüntülenir ve gerçek koronavirüse maruz kalınmış gibi bağışıklık sisteminizi ona karşı antikor üretmesi için uyarır. Bu sayede vücudunuz, gerçek virüs ortaya çıktığı zaman kendini nasıl koruyacağını öğrenmiş olur.
BioNTech aşısının içerisinde MRNA'ya ek olarak lipidler ((4hidroksibütil)azanediil)bis(heksan-6,1-diil)bis(2-heksildekanoat), 2 [(polietilen glikol)-2000]-N,N-ditetradesilasetamid, 1,2-Distearoyl-sn-glisero-3-fosfokolin ve kolesterol), potasyum klorür, monobazik potasyum fosfat, sodyum klorür, dibazik sodyum fosfat dihidrat ve sukroz bileşenlerini içerir.
BioNTech aşısının yan etkileri aşı olanlar tarafından araştırılıyor. BioNTech aşısının yan etkileri aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
Pfizer-BioNTech COVID-19 aşısı, kişiye 3 hafta arayla iki doz halinde uygulanır. Bugüne kadar, devam eden bir faz 3 klinik deneye kayıtlı 37.586 katılımcıdan aşıyla ilgili güvenlik verileri toplanmıştır. Aşının en sık bildirilen yan etkisi, enjeksiyon bölgesine ait reaksiyondur. Bu tür reaksiyonlar aşının enjekte edildiği bölgede bazı ağrılara ve başka semptomlara neden olabilir. Bazen enjeksiyon bölgesinde biraz kızarıklık, biraz sıcaklık, hafif şişlik veya sertlik gibi durumlarla karşılaşabilirsiniz. Bu aşılara ait çok tipik bir durumdur. Böyle semptomlarda hassaslaşabilirsiniz ve kolunuzu hareket ettirirken acı duyabilirsiniz. Enjeksiyon bölgesinde görülen reaksiyonlar, aşıyı alan katılımcıların %84'ü tarafından bildirilmiştir.
Nadir olarak, insanların aşı olduktan sonra cilt reaksiyonları geliştirdiği görülür. Bu tür reaksiyonlar, enjeksiyon bölgesi çevresinde döküntüler, büyük kırmızı lekeler ve diğer cilt semptomları şeklinde görülür. Araştırmacılar, bu tür semptomların gecikmiş bir alerjik reaksiyondan kaynaklandığına dair kanıtlar bulmuşlardır. Reaksiyonlar genellikle enjeksiyon bölgesinin etrafındaki alanla sınırlı kalır ve ciddi olarak seyretmez. Semptomlar 2 ila 11 gün içinde kaybolur.
Pfizer-BioNTech COVID-19 aşısının yaygın olarak bildirilen diğer yan etkileri arasında yorgunluk, baş ağrısı ve kas ağrısı sayılır. Yorgunluk, aşı olan araştırma deneklerinin kabaca %63'ü tarafından rapor edilmiştir. Baş ağrısı ve kas ağrısı ise araştırma deneklerinin sırasıyla %55 ve 38'ini etkilemiştir. Çoğu durumda, bu semptomlar hafif olarak seyretmiştir ve 1 gün içinde kaybolmuştur. Daha az sayıda katılımcı, aşılamadan sonra titreme, eklem ağrısı veya ateş semptomlarını bildirmiştir. Katılımcıların aşının ikinci dozunu almasının ardından, bu tür semptomları bildirme olasılıkları daha yüksektir.
Ciddi semptomların görülmesi nadirdir. Aşıyı ve plaseboyu aynı şekilde alan kişiler arasında bildirilen ciddi yan etki oranı %0,5'ten azdır ve iki grup arasında önemli bir fark bulunmamıştır. Aşı alan katılımcılarda dört yüz felci vakası rapor edilirken, plasebo alanlarda hiçbir vaka bildirilmemiştir. Ancak bu dört vaka, genel popülasyondaki yüz felci oranı ile tutarlılık gösterir. Başka bir deyişle, yüz felcine BioNTech aşısının neden olduğuna dair net bir kanıt bulunmamaktadır.
Aşılara karşı şiddetli alerjik reaksiyonlar çok nadirdir, ancak bunlar aynı zamanda olasıdır. FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) ilk doz Pfizer-BioNTech COVID-19 aşısına veya içeriğindeki herhangi bir maddeye karşı şiddetli alerjik reaksiyon gösteren kişilerin aşı olmamasını tavsiye etmektedir.
Aşılarınızı yorgunluk veya baş ağrısı gibi potansiyel yan etkilerle başa çıkabilmenin daha kolay olduğu bir zamanda planlamayı hedefleyebilirsiniz. Örneğin, sabah işe giderken, günün erken saatlerinde aşı olmak çok mantıklı olmaz. Eğer mümkünse izinli olduğunuz bir günde aşı olabilirsiniz. Enjeksiyon bölgesinde ağrı hissederseniz, reçetesiz satılan ilaçlarla tedavi edebilirsiniz. Bu tür ilaçlar ayrıca ateşi, baş ağrısını, kas ağrısını veya eklem ağrısını hafifletmeye de destek olabilir. Oldukça rahatsız eden veya kaybolmamakta inat eden yan etkiler yaşarsanız, bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. Şiddetli bir alerjik reaksiyon geliştirdiğinizi düşünüyorsanız, 112'yi arayın veya acil servise gitmelisiniz.
COVID-19 salgını maalesef hala etkisini sürdürmektedir. Bilim dünyası da aşılarla çözüm yolları üretme çabasındadır. Biontech COVID-19 aşısı, virüsün birçok varyantına karşı güvenlidir ve etkisini göstermektedir. Bununla ilgili herhangi bir endişeniz veya sorunuz varsa, güvendiğiniz bir doktorla tüm ayrıntıları konuşun.