Kamu, özel ve kooperatif olmak üzere toplam 33 tane şeker fabrikası bulunan ve pancar üretiminde dünyanın sayılı ülkelerinin başında gelen Türkiye, yanlış özelleştirme ve şeker satış politikasından dolayı 24 yıl sonra şekeri de ithal etmeye başladı. Türkiye, 2022 yılının 11 ayında toplam 550 bin ton şeker ithal ederken, ithal edilen şekere 404 milyon dolar para ödedi.
TÜİK dış ticaret verilerine göre Türkiye, 2022’nin 11 ayında toplam 552 bin ton şeker ithal etti. Türkiye’nin DİR kapsamında şeker ithalatı yıllara göre ortalama 150 bin ile 200 bin ton arasında değişirken, 2022’nin 11 ayında ithal edilen 552 bin ton şekerin 350 bin tonunun piyasaya sürüldüğü düşünülüyor.
Türkiye, pancar üretiminde dünyanın sayılı ülkelerinin başında gelirken, üretilen pancar 33 fabrikada işlenerek şekere dönüştürülüyor. Ülkemizde devlete ait 15, özel sektöre ait 12 ve pancar kooperatiflerine ait 6 şeker fabrikası bulunuyor. Pancar ve şeker üretiminde söz sahibi olan Türkiye’nin DİR kapsamının dışında market ve bakkallarda satılan şekeri bile ithal edecek duruma gelmesi, tarımda yaşanan acı çelişkiyi gözler önüne seriyor.

Türkiye, 24 yıl aradan sonra A kapsamında yani iç tüketimde kullanılmak üzere 400 bin ton şeker ithalatı kararı alırken, ithal edilen 550 bin ton şekerin ne kadarının piyasada satıldığı ne kadarının ise gıda firmaları tarafından ihraç amaçlı ürünlerde kullanıldığı bilinmiyor. Şeker sektöründeki kontrolsüzlük ve denetimsizlik, nişasta bazlı şekerlerin kota dahilinde üretim miktarlarının takibini de imkânsız hale getirirken, şeker piyasasını da büyük bir kaosun içine sürüklüyor.

Şeker piyasasındaki kontrolsüzlük, belli rant çevrelerine şeker üzerinden büyük vurgunlar yapmalarına fırsat verirken, şeker gibi stratejik bir üründe yaşanan bu kontrolsüzlük soru işaretlerini de gündeme getiriyor. 2022 yılında şeker fiyatları düşükken, Türkşeker üzerinden al-satçı firmalara ne kadar şeker satıldığı kamuoyundan ısrarla saklanırken, 1 Ocak / 31 Mayıs 2022 tarihleri arasında Türkşeker’den yüklü miktarda şeker alan al-satçı firmalar hayatlarında göremeyecek büyük kazançlar elde etmişti.

Türkiye’nin ihtiyacı olmadığı halde 2022 yılında yoğun bir şekilde şeker ithal edilmesi piyasanın arz-talep dengesini bozarken, yeni kampanya döneminde üretilen şekerlerde stokta kaldı. Talepteki daralmadan dolayı şeker fabrikaları, geçtiğimiz yıl 435 liradan aldıkları pancarın karşılığı ürettikleri şekeri 18 liradan satarken, bu yıl 1.450 liradan aldıkları pancarın karşılığı ürettikleri şekeri ise 18 liradan satamıyorlar.

İthal edilen şekerden dolayı Türkiye, yeni kampanya dönemine 300 bin ton şeker stoku ile girerken, bu stok miktarı da yeni üretilen şekerlerin pazarlanmasını zorlaştırdı. Talep daralmasından dolayı şekerin fabrika satış fiyatı 18 lira bandında seyrederken, perakende satış fiyatı da 21 liraya kadar düştü. Şeker fiyatları, yaşanan şeker krizinden dolayı 30 liraya kadar çıkmıştı. Şeker ithalatı yapılırken şeker fiyatları düşmezken, yerli şeker üretimiyle birlikte fiyatlarının düşmesi de düşündürücü bulunuyor.