Zeyd bin Harise bazı rivayetlere göre erkeklerden ilk Müslüman olan kişidir.
Peygamberimizin yanından bir an olsun ayrılmamış, hizmetinde bulunmuş esirlikten emirliğe yükselen ibret dolu bir yaşamı olmuştur.
Hz Zeyd Yemen'de doğdu.
Henüz 8 yaşında annesi Su'dâ ile birlikte Benî Ma'n'daki akrabalarını ziyarete giderken Benî Kayn mensupları tarafından kaçırıldı ve Ukâz panayırında köle olarak Hz. Hatice'nin yeğeni Hakîm bin Hizâm'a satıldı.
Hakim bin Hizam onu alarak halası Hatice'ye verdi. Hz Hatice validemiz de onu Peygamberimize SAV hediye etti.
Zeyd bin Harise'nin izine ulaşan ailesi, onu geri almak istedi.
Ancak Hz Zeyd ise Efendimiz'in SAV yanından ayrılmak istemedi. Bunun üzerine Hz Muhammed SAV onu evlat edindiğini ve artık kendisine mirasçı olduğunu bildirdi. Bundan sonra Zeyd bin Harise, Kur'an'ın öz ve üvey evlatların aynı olmadığını bildiren Ahzâb süresinden ayetler gelinceye kadar Zeyd bin Muhammed yani Muhammed'in oğlu Zeyd adıyla anıldı.
Peygamber Efendimiz amcası Ebu Talib'in ölümünün ardından müşrik Mekke halkından büyük eziyetler görmüş; düşmanca saldırılar, tahammül sınırlarını aşarak vahşet derecesine çıkmıştı.
Oda Allah'a imanı anlatmak üzere Hz Zeyd'i de yanına alarak Taif'e gitti.
Tâifliler, Resûl-i Ekrem'i dinlemeyip şehirden çıkardıkları sırada üzerlerine atılan taşların Peygamber'e isabet etmemesi için Zeyd kendi vücudunu ona siper etti ve yaralandı.
İslam'ın ilk yıllarında Mekke'de Resulullah tarafından Hz. Hamza ile kardeş ilan edildi. Hz. Hamza savaşa gitmeden önce öldüğü takdirde ne yapacağını Zeyd'e vasiyet ederdi; şehit olacağı Uhud günü de ona vasiyette bulunmuştu.
Medine'ye hicretten sonra Zeyd bir süre Sa'd bin Hayseme'nin "beytü'l-uzzâb" (bekârlar evi) denilen Kubâ'daki evinde misafir oldu ve Üseyd bin Hudayr ile kardeş ilan edildi.
Zeyd bin Hârise Bedir, Uhud, Hendek gazvelerine, Hudeybiye seferine ve Hayber'in fethine katıldı
Bedir zaferinin müjdesini Hz. Peygamber'in devesi Kasvâ'ya binerek Medine'ye o ulaştırdı. Hendek Gazvesi'nde muhacirlerin sancaktarı idi.
Karede Seriyyesi, Süleym kabilesi üzerine düzenlenen Cemûm, ayrıca Îs, Taref, Hismâ (Benî Cüzâm), Ümmü Kırfe (Benî Fezâre), birinci Vâdilkurâ, Medyen ve ikinci Vâdilkurâ seriyyeleri onun kumandanlığında yapıldı.
Benî Süleym kabilesini cezalandırmak üzere Cemûm'a gönderildi ve kabilenin üzerine baskın düzenleyerek çok sayıda esir ve ganimet elde etti.
Ümmü Kırfe seferinden dönüşünde Resûl-i Ekrem'in ona sarılıp öptüğü rivayet edilir.
Sefevân ve Müreysî' gazvelerinde Resûlullah'a vekâlet için Medine'de kaldı.
Hz. Peygamber'in Zeyd'e olan güvenine işaret eden Hz. Âişe, "Resûl-i Ekrem, Zeyd'i bir ordu ile sefere gönderdiğinde mutlaka onu kumandan tayin ederdi. Eğer şimdi sağ olsaydı kendisini yerine halife bırakırdı" demiştir.
Bizans ordusuyla yapılan Mute Savaşı'nda İslam Ordusu'nun komutanı olarak görevlendirildi.
Bu savaşta şehit edilen 3 büyük kumandan olarak anıldı.
Bu görevlendirme ile ilgili Efendimizden rivayet edilen olay şöyledir.
"Zeyd bin Harise’yi kumandan tayin ettim. Zeyd bin Harise şehit olursa yerine Cafer bin Ebu Talib geçsin. Cafer bin Ebu Talib şehit olursa, Abdullah bin Revaha geçsin. Abdullah bin Revaha da şehit olursa Müslümanlar aralarından münasip birini seçip onu kendilerine kumandan yapsın"
Efendimiz Hz Zeyd'in şehadetini sahabeye gözyaşları içinde bildirdş.ve "Allah'ım; Zeyd'e mağfiret et! Allah'ım; Zeyd'e mağfiret et! Allah'im; Zeyd'e mağfiret et! Allah'ım; Câfer'e mağfiret et Allah'ım; Abdullah bin Revâha'ya mağfiret et" şeklinde dua eder.