Avrasya Yatırım Kurucusu, ekonomist Evren Devrim Zelyut, Çin ve Rusya'dan Türkiye'ye yüklü miktarlarda dolar girişleri olduğunu söyledi. Zelyut, Rus ve Çin’den gelen bu paranın, dolar kuru üzerindeki etkisi hakkında değerlendirmelerde bulunarak Dolar/TL'deki düşüşün kalıcı olup olmayacağını irdeledi. Peki, dolar kuru ne olacak…
“Tanışa suyuyla değirmen dönmez” diyen Evren Devrim Zelyut, bu durumun AK Parti’nin modeli olduğunu söyledi. Zelyut, Amerika’daki enflasyon rakamlarının beklentinin üstüne geldiğine dikkat çekerek, “Kısa vadede bu bize bir soluk alma alanı yaratıyor gibi gözükebilir ama ağustostan sonra eylülden sonra FED burada gerçekten aktif bir şekilde davranmaya başladığı zaman biz harmandalı oynamaya başlayacağız.” dedi.
Dolar kuru için gerileyebilecek seviyeye dair analizini paylaşan Zelyut, 8.50 seviyesinin önemli bir seviye olduğunu vurguladı. Evren Devrim Zelyut, “8.50’nin kırılması halinde 8.33-8.25 ve 8.11 seviyeleri karşımıza gelebilir diye konuşuyoruz. Konuştuğum kurumsal ve bireysel yatırımcılarında davranışları bu şekilde olacak. Yani 8.50’nin altına indikçe 8.33-8.25, 8.11 ve hatta 8.00 seviyesini gördüğü anda herkes tekrardan Dolar/TL’ye döneceğini söylüyor. Burada yani aynı oyun devam ediyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Çin ve Rusya’dan gelen doları değerlendiren Zelyut, “Türkiye enflasyon problemini çözemediği için. Böyle Çin'den Rusya'dan gelen operasyon paralarıyla nereye kadar götürür? Bence eylülün sonuna kadar götürür. Ondan sonra haydi tekrar Dolar/TL’de bir yukarıya doğru ataklar yine bir sıkışma. Türkiye'nin bu arada ödemekle mükellef olduğu aylık borçlar var. Sonbaharda o takviminde artacağını biliyoruz. Velhasıl kelam hep aynı hikâye. Geçici bir para gelir onunla baskılarsınız. Sonra kronik sorunlarınızı çözemediğiniz için onlar tekrardan böyle öcü gibi çıkarlar ve kur tekrardan yukarıya doğru gider.” diye konuştu.
Evren Devrim Zelyut’un Dolar/TL kuru değerlendirmesi şöyle:
“Dolar/TL'deki gerilemeyi ele alacağız. Bu gerileme nereye kadar sürecek, hangi seviyeye kadar Dolar/TL düşecek ve en önemlisi de bu gerilemeyi gerçekleştiren olay nedir? Ne oluyor da yani Türkiye'ye kimler para sokuyor da bu Dolar/TL düşüyor dediğimiz zaman işte karşımıza iki tane ülke çıkıyor. Rusya ve Çin. Rusya ve Çin Türkiye'ye hangi yollarla para sokuyor? Neden para sokuyorlar? Dolar/TL'yi neden düşük tutuyorlar bunu size anlatacağım ama hemen kafadan şunu söyleyeyim. Taşıma suyla değirmen dönmez. Bu, AKP’nin bir ekonomik modeli oldu. Ne zaman batıyla sıkışsa, ne zaman cari açık, ne zaman rezervlerde problemler olursa hemen Rusya ve Çin’in ipine sarılıyor. Burada birtakım tavizler de verilmiyor değil.
Ne yazık ki bizim yönetimimizin yaptığı hatalardan dolayı bu bayramlar pek iyi geçmiyor. Bayramlardan sonra ne oluyor. Sıkıntılar karşımıza çıkıyor. Özellikle bu salgınla beraber biliyorsunuz bir rahatlama, tekrardan, işte her şeyin eskiye döndüğüne dair bir izlenim yaratıldı ülkemizde. Ama bununla beraber dünyada bir mutasyon, bir delta krizi de var. Haliyle hepinizden ricam özellikle bayramlarda ziyaretlerde lütfen maskeye, mesafeye dikkat edin. Farklı ailelerin bir ortamda kalması durumu varsa eğer lütfen kapıyı pencereyi açın. Çünkü bu dert gerçekten çok hızlı bir şekilde bulaşıyor ve yine yönetim aynı şeyleri yaparak farklı sonuçlara ulaşmaya çalışıyor. Yine bir normalleşme yine bir gevşeme ama yine ne olacak işte, kontrolsüz bir gevşeme kontrolsüz bir normalleşme önlemlerden uzak bir normalleşme topluma rol model olması gereken yöneticilerin bile bu rol modeli oynamaması sadece Türkiye'de sağlık bakanının maskeden, mesafeden söz etmesi bayram sonrasında yine başımıza ne yazık ki iş açacak.
Şimdi gelelim şu Dolar/TL'ye. Bu Dolar/TL Çin ve Rusya’dan neden geliyor? Bizim hem Tahsin hoca hem Remzi Özdemir kısa vadeye göre öngörülerinde bir gerilemeden bahsetmişti ki bu gerileme neden oluşuyor dediğimiz zaman da alt bileşenlerinde şu var. Şimdi Rusya ve Çin olayını sağa ayırıyorum. Yani bu gerilemede önemli rol oradan geliyor. Onu detaylı olarak anlatacağım ama yine de şuan 8.50’nin altını denemeye çalışan Dolar/TL'nin kırılmalarına baktığımda şunu görüyorum. Birincisi IMF’den SDR (Special Drawing Rights) denilen özel bir IMF parası, yaklaşık 6.4 milyar dolarlık Türkiye'ye ağustos sonu itibarıyla bir akışın gerçekleşeceğini biliyoruz. Bunun haberi bile yetiyor.
Diğer bir nokta dönüp cari dengeye baktığımızda yani sattıklarımız, aldıklarınız arasındaki farka baktığımızda geçen yıla göre rakamların nispeten birazcık daha düzelmesi Dolar/TL’ye destek veren yan unsurlardan birisi oldu.
Diğer noktaya baktığımız zamanda FED'in burada hemen bir varlık alımında ya da faizde bir eyleme girişmeyeceği fikri de Dolar/TL'nin gerilemesinde rol oynuyor ama buna bir şerh düşüyoruz. O da şu, Amerika’da ÜFE ve TÜFE’ye baktığımız zaman enflasyon rakamlarına beklentilerin üstünde geldiğini görüyoruz. Kısa vadede bu bize bir soluk alma alanı yaratıyor gibi gözükebilir ama ağustostan sonra eylülden sonra FED burada gerçekten aktif bir şekilde davranmaya başladığı zaman işte biz orada harmandalı oynamaya başlayacağız.
Gelelim şimdi şu iki sorunun cevabını verelim, yani Dolar/TL seviye olarak nereye kadar gerileyebilir? Ben tekniğe baktığımda 8.50 seviyesinin önemli bir seviye olduğunu diğer uzmanlarla beraber görüyorum. Diğer arkadaşlarda 8.50’yi kritik bir nokta olarak işaretliyorlar. Burada 8.50’nin kırılması halinde 8.33-8.25 ve 8.11 seviyeleri karşımıza gelebilir diye konuşuyoruz. Konuştuğum kurumsal ve bireysel yatırımcılarında davranışları bu şekilde olacak. Yani 8.50’nin altına indikçe 8.33-8.25, 8.11 ve hatta 8.00 seviyesini gördüğü anda herkes tekrardan Dolar/TL’ye döneceğini söylüyor. Burada yani aynı oyun devam ediyor.
Finansal piyasalar nefes alıp vermek gibi çalışır. Nefes alır, nefes verir. Yani sonsuza kadar bir yükselme genleşme olmaz. Mutlaka bir daralma olur ve bu daralmanın olduğu noktalarda da Türkiye'de firma sahipleri ve hane halkları yukarıdan verdikleri doları çok başarılı bir şekilde alttan yerine koyuyorlar ve buraları da benim konuştuğum insanlar bir alım fırsatı olarak değerlendireceklerini söylediler. Elbette ki bu bir yatırım tavsiyesi değil, her zaman söylediğimiz gibi hepimizi dinleyin ama son kararı yatırım uzmanlarımızla verin diyoruz.
Rusya ve Çin'den çok yüklü miktarlarda Türkiye'ye dolar girişi oluyor. Çin’den iki şekilde para geliyor. Bunlardan birincisi şu. Çin Merkez Bankası’yla yapılmış bir SWAP anlaşması var. Hatırlayın, basında en son bu tutarın 3.6 milyar dolar artırıldığı söylenmişti. Birinci kanal bu. İkinci kanalda Çin hükümeti zaten oradaki firmaların çoğu kamu hükümeti. Kamu ile özel hibrit firmalar bu firmalara Çin hükümeti tarafından bir talimat gidiyo. Talimatta Türkiye’deki yatırımlarınızı artırın ya da Türkiye'de bir takım satın almalar yapı. Geçtiğimiz günlerde Çinli firmalarlada bizimkilerin bir toplantısı olmuştu. Çin firmalarından ve bir de Çin Merkez Bankası'ndan para girişi oluyor. Firmalardan ne kadar giriyor onu bilemiyoruz ama Merkez Bankası'ndan SWAP kanalıyla giren para belli. En son 3. 6 milyar dolar daha para girdi. Peki, bu para nereden geliyor? Yani Çinliler neden Türkiye'ye para sokuyor dediğimiz zaman bakın buna en güzel cevabı Halk TV'de Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Selim Temurci verdi. Temurci diyor ki Çin’den Türkiye'ye deli gibi para geliyor. 20 yıl önce bu mümkün müydü diye soruyor. Ne mümkün müydü? Doğu Türkistan'da Uygurlar öldürülüyor ama burada AKP hükümetinden çıt çıkmıyor ve komünist partisinin yıldönümü oluyor. Komünist partisinin yıldönümünde telefonla aranıyor, tebrik ediliyor ve neden bunlar oluyor denildiği zaman işte Çin’den gelen para için diyor. Bu bir sır değil, bunu hepimiz biliyoruz. Yani AKP hükümetleri rezervleri bitirdiği için tamamen ekonomide köşeye sıkıştığı için batıyla da arayı bozduğu için batı sermayesi de ancak çok yüksek faizle buraya geliyor, işte Çin gibi bir kaynağa yönelmekten başka çaresi ne yazık ki kalmıyor. Tabi burada nedir olay. Çin'in toprak bütünlüğünü biz tanıyoruz diye açıklamalar yapıyorsunuz. Doğu Türkistan’da bizim kardeşlerimizi kesiyorlar, biçiyorlar, ona ses çıkarmıyorsunuz. Haliyle Çin Merkez Bankası, Çinliler borç vermeyi de severler bu arada çünkü fazlasıyla onu alacaklarını da bildiği için zaten alıyorlar. Her yıl 20 milyar dolarımız Çin'e gidiyor. Neden? Yarı mamul ve hammadde alıyoruz. Çin Türkiye ile olan ilişkilerinde gayet çok mutlu. O yüzden onların o trilyon dolarlık devasa rezervlerinde yani şöyle Türkiye’ye arada 3-4 milyar dolar ateşlemeleri onları çok fazla enterese etmez. Aynı zamanda içeride yaptıkları o zulme karşıda Türklerin de burada sessiz kalması işlerine gelen bir olaydır. Birinci gerekçe bu.
İkinci gerekçede Rusya. Tabii, Rusya ile ilişkilerimiz birazcık daha dengeli gidiyor. Burada tek taraflı bir oyun yok. Bize gelen haberlere göre de özellikle sayın Remzi Özdemir ile bir telefon görüşmesi yaptım. Ondan aldığım haberi ben size direk nakledip Rusya tarafından turizm transferleri bırakılmış. Yani turizm transferleri yoluyla çok yüklü miktarlarda Türkiye'ye dolar girişi yaşanmaya başladı diyor Remzi Özdemi. Haliyle bu Rusya'dan gelen turizm paralarıyla beraber biraz öncede saydığımız bu IMF parası, cari açığın dengesi vs. Bütün bunlar bir araya geldiğinde bir Dolar/TL’de gerilemeyi karşımıza çıkartıyor. Ama şimdi şuna hemen şerhimizi koyalım. Bugün TÜİK’ten bir açıklama geldi. Tarımsal girdi enflasyonu, yani çiftçinin köylünün kullandığı girdilerde ki o artış. Tarım girdi fiyat endeksi deniliyor 2,5 yılın zirvesinde. Tarımdaki girdi fiyatları aylık yüzde 2.49 artarken, yıllık yüzde 24.43’e yükseliyor. 2020’nin Mayısında 6.62 olan endeks şimdi 24.43 olmuş. Bu ne demek? Tarımda bile yaz aylarında roket gibi fiyatlar yukarı gidiyor. İmalatta roket gibi yukarı gidiyor. Dolayısıyla Türkiye enflasyon problemini çözemediği için. Böyle Çin'den Rusya'dan gelen operasyon paralarıyla nereye kadar götürür? Bence eylülün sonuna kadar götürür. Ondan sonra haydi tekrar Dolar/TL’de bir yukarıya doğru ataklar yine bir sıkışma. Türkiye'nin bu arada ödemekle mükellef olduğu aylık borçlar var. Sonbaharda o takviminde artacağını biliyoruz. Velhasıl kelam hep aynı hikâye. Geçici bir para gelir onunla baskılarsınız. Sonra kronik sorunlarınızı çözemediğiniz için onlar tekrardan böyle öcü gibi çıkarlar ve kur tekrardan yukarıya doğru gider.
Burada kaçırmamanız gereken bir nokta şu. Yandaşlar işte bak kur düştü. Sanki 6 liraya 5 liraya düştü ya da 3 liraya düştü onu da anlayamıyorum. Nasıl bir mantıksa, nasıl bir pudra şekeri etkisi ise 30 kuruş 50 kuruş 40 kuruş düşüşleri bir zafer olarak görüyorlar. Benim üzüldüğüm nokta vatanım milletim için, devletim için Dolar/TL her gerildiğinde birazcık daha yukarıda kendine yer ediyor. Şimdi 8’lere yapılan bir gerilemeden bahsediyoruz. Geçen yıl neyi konuşuyorduk, yediler 6,5’lar. Şimdi 8’e gerileyecek diye mutluluk çığlıkları atıyor bazı insanlar. Burada işte her yıl her ay birazcık daha yukarılarda kendine yer ediniyor. O ne kadar yukarıdaki seviyelerde kendine yer edinirse de bizim için o kadar sıkıntılı sonuçlar olacak.”