Uzman isimden enerjiye bağlı dolar uyarısı: İş karışacak, vaziyet alın

Dolar kuru 17 eylül sabahına 8,43’ten başladı. Gün içindeki işlemlerini sürdüren dolar kuru 15.00 itibariyle 8,60 seviyesinde. Uzmanlar dolar fiyatlarının biri iç diğer dış sebep kaynaklı yukarı çıktığını belirtiyor. Dolar kurundaki bu yükseliş dün ABD Ağustos ayı perakende satışları beklenen iyi gelmesi ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın erken faiz indirimi beklentileriyle etkili oldu.
Ekonomist Evren Devrim Zelyut ise enerji fiyatları üzerinden yaptığı değerlendirmede dolar kuru üzerinde oluşabilecek etkilere dikkat çekti. Kemal Sunal’ın Sahte Kabadayı filmine atıfta bulunan Zelyut, “Şimdi dönüp Türkiye'ye baktığımda da aynen dikişsiz Sabri’de olduğu gibi bir nasır var. Hatta bir değil iki tane nasır var.” dedi.
Enerji maliyetleri ve petrol fiyatlarına dikkat çeken Zelyut, “Dolarda önümüzdeki dönemde enerjiye bağlı olarak bir kıtlık yaşayacağız. Dolar gerekecek haliyle kur yukarı gidecek diyoruz ve en önemli diğer bir konu da hem hane halkı hem patron arkadaşları ilgilendiriyor. Bizim maliyetinde artışlar göreceğiz ve bu artışlarda ne yazık ki zamları beraberinde getirecek. Zamlar enflasyonu tetikleyecek ve enflasyon sonunda ne olacak? Lira tekrar değer kaybedecek. Dolayısıyla ayağındaki nasır bu ve buna çok sert bir şekilde basacaklar. Burada enerji piyasası karıştı, karışacak herkesin ayağını yorganına göre uzatması lazım diyoruz.” yorumunda bulundu.
“Olay çok net vaziyet karışacak.” diyen Zelyut, “Enerji piyasasında Türkiye'den dolar çıkışını sağlayacak, dolar çıkışını çok kuvvetli bir şekilde artıracak bir enerji maliyet artışı ufukta gözüküyor.” dedi.
Evren Devrim Zelyut’un değerlendirmesi şöyle:
“Kendi hissiyatım ya da duygularım ya da öngörülerim ile değil tamamen iki bağımsız kurumdan aldığımız raporlardan harekete geçeceğiz. Burada neden işlerin karışacağını size anlatmaya çalışacağım. İşler karışacak, vaziyet alın. Burada ben bu başlığı Kemal Sunal'ın “Sahte Kabadayı” filmini izledim ve oradaki bir durumu şu anki durumla aynı görünce ister istemez bu videoya bu başlığı atmak zorunda kaldım. Şimdi Sahte Kabadayı filminde Kemal Sunal sahte bir kabadayı canlandırıyor gerçekten çok güçlü bir baba olan dikişsiz Sabri'nin mekanını basıyor. Yalnız bu dikişsiz Sabri’nin ayağında bir nasır var ona bastığınız zaman dikişsiz Sabri’yi pert ediyorsunuz ve Kemal Sunal’da kazara basıyor. Ve dikişsiz Sabri'yi yere seriyor. Şimdi dönüp Türkiye'ye baktığımda da aynen dikişsiz Sabri’de olduğu gibi bir nasır var. Hatta bir değil iki tane nasır var. Goldman Sachs Türkiye'nin iki nasırının üzerine basılacağını söylüyor.
Raporlarında neler söylüyorlar? Birincisi enerji maliyetleri. Enerji fiyatları Avrupa’ya, Amerika’ya, Asya'ya baktığımızda gerçekten ekonomileri tehdit eden bir noktaya gelmiş durumda. Neden tehdit ediyor? Birinci grafiğimiz doğalgaz fiyatlarını artık anlatmama gerek yok. Eksen dolar cinsinden değerini veriyor ve 5.37 dolardı. 2,5 dolarlardan 5,5’lara vurduğunu görüyorsunuz. Bu hem Avrupa'nın hem bizim dünyanın başını ağrıtacak bir gelişme.
İkinci grafiğimiz de petrol. Petrolde geçen yılın kasımında şimdiye göre baktığınız zaman 40 dolarlardan 75 doların üstüne atmış bir petrol var. Dolayısıyla hem doğalgaz hem petrol ekonomide çok önemli girdiler olduğu için hem hane halkı hem firmalar için bunların yukarıya gidişi Türkiye'nin gerçekten başını ağrıtacak. Nasıl artacak tabi ki sizler daha iyi biliyorsunuz ama birde üçüncü grafiğimiz var. Üçüncü grafiğimiz kömür. Kömürde 60 dolardan 170 dolara çıkmış durumda. Yani sözün özü nereye baksak korkunç bir fiyat artışı ile karşı karşıyayız.
Peki Goldman Sachs ne diyor? Diyor ki; Avrupa'da artan enerji fiyatları bu kış elektrik kesintilerinin yaşanmasına dair riskleri artırmıştır. Özellikle havaların daha da soğuması ve düşük doğalgaz stoklarının elektrik kesintisi ihtimalini yükselteceğine inanıyoruz. Yükselen doğalgaz fiyatlarının hali hazırda sıkı olan piyasayı dengelemek için bir arz talep dengelenmesine tetikleyebileceği ama bunu çoktan fiyatlandığını bunun sonucu olarak da kışın ortalamaların üzerinde bir soğuklukta geçmesiyle Avrupa'nın asya ile likit doğalgaz ithalatı için rekabet etmek zorunda kalabilme ihtimali vardır.
Bu Türkiye'yi şöyle etkileyecek. Avrupa'nın Asya ile rekabet etme ihtimali dedikleri herkesin doğalgaza ihtiyacı olacak ve bu ihtiyaç talep fiyatı oldukça sert bir şekilde zaten grafikte görmüşsünüz yükseltmişti. Yine yukarıya doğru çıkartacak. Hem Avrupa hem Asya'da kışın ortalamaların üzerinde soğuk geçmesi ile Avrupa'ya gönderilecek likit gazın stoklarındaki azalmayı engelleyebilecek miktarda olmayabilir. Yani stoklardan da yiyeceğiz diyorlar. Böyle bir durumda Avrupa'daki fiyat denge mekanizmasının sadece talebi yok edecek derecede gaz ve enerji fiyatlarının yükselmesi olabilir.
Dolarda önümüzdeki dönemde enerjiye bağlı olarak bir kıtlık yaşayacağız. Dolar gerekecek haliyle kur yukarı gidecek diyoruz ve en önemli diğer bir konu da hem hane halkı hem patron arkadaşları ilgilendiriyor. Bizim maliyetinde artışlar göreceğiz ve bu artışlarda ne yazık ki zamları beraberinde getirecek. Zamlar enflasyonu tetikleyecek ve enflasyon sonunda ne olacak? Lira tekrar değer kaybedecek.
Dolayısıyla ayağındaki nasır bu ve buna çok sert bir şekilde basacaklar. Burada enerji piyasası karıştı, karışacak herkesin ayağını yorganına göre uzatması lazım diyoruz.
Fransız yatırım bankası Türkiye'nin döviz rezervlerinde çok ufak iyileşmeler olsa da swap hariç net rezervlerin hala ekside olduğunu görüyoruz. Türkiye'de ağustos ayında tüketici enflasyonunun yüzde 19.25’e ulaşarak yüzde 19’luk merkez bankası politika faizini aşıp pozitif reel faiz tamponunu yok ettiğini görüyoruz ve böylece Türkiye negatif reel faiz bölgesine girmiştir diyor ve tehlikeli bölgeye giriş şeklinde de raporun içinde bir ara başlık atmış. Diyor ki eksi rezervle dışında Türkiye'nin 165 milyar dolarlık kısa vadeli dış borcu. Milli gelirin yüzde 3.9 seviyesindeki cari açık jeopolitik gelişmeler ve ekonomide politika yapımına siyasi müdahaleler kırılganlık unsurlarıdır diyor ve devam ediyor Dünyada birçok ülkede negatif reel faiz olduğunu ancak türkiye'nin yukarıda sayılan kırılganlıkları nedeniyle pozitif reel faiz tamponla portföy akımlarını çekmek ve kuru savunmak için daha fazla bağımlı olduğunu düşünüyoruz diyorlar. Merkez Bankası’nın daha önce verdiği beklenen ve gerçekleşen enflasyonun üzerinde faiz sözünden dönülmesi ve odağını manşet enflasyon yerine çekirdek enflasyona kaydırması da bir  sıkıntıdır. Bütün bunlardan sonra da dolar/TL kurunda dalgalanmanın artmasını beklediklerini ve yıl sonu için banka 8,85’lik bir kur tahminini söylemişler.
Olay çok net vaziyet karışacak. Neden enerji piyasasında Türkiye'den dolar çıkışını sağlayacak, dolar çıkışını çok kuvvetli bir şekilde artıracak bir enerji maliyet artışı ufukta gözüküyor. İkinci nokta rezervlerimiz. Ne yazık ki sıkıntılı ve burada bu sıkıntılı rezerve ekonomi politikasını ve siyaseti yöneten AKP’nin yanlış işleri daha da trajik bir noktaya getiriyor. Neden hep söylüyoruz bunu? 2023’ü kazanmak için AKP’nin başarısı için koskoca devletin bir şekilde enflasyon düşmeden faiz düşürülerek iktisadi olarak bir zorluğa girmesine sebebiyet veriliyor. Bütün bunları yan yana koyduğumuzda hepimizin vaziyet alması yani bir önlem alması gerekiyor.
Türkiye'de girişimci, patron, çalışan olmak çok zor. Her iki grubun da bugün bir işi var ama yarın bu olacak mı olmayacak mı belli değil. Bu noktada bugüne kadar kazandıklarımızı korumak ve yarın öbür gün işiniz elinizden gittiğinde ya da şirket gittiğinde elinizde para kazanmaya yarayacak bir sanatın olması lazım. 1 yeteneğin 1 analiz gücünün olması lazım.”
Editörün Notu: Haber, yorumcunun kendi görüşlerini yansıtır. Haber, yatırım tavsiyesi veya yönlendirmesi amacı taşımaz.