Etimoloji sohbetleri 1: Rüzgar kelimesi üzerine

Rüzgar, Allah’ın rahmeti'nin yeryüzündeki tecellilerinden biri. Gökler ötesinden gelen nefes gibi. Bir aşk busesi sanki üstümüzde hissettiğimiz 

..

Dalından düşen yaprakların koluna girip hicrete uğurlayan.. Varlık rüzgara müştak .. Zira o bir rahmet muştusu.. 

Kur’an şöyle der : “ O'dur rüzgarları rahmeti'nin önüne katıp müjdeci olarak gönderen .. “ (Araf:7:57)

Rüzgar kelimesi Farsça roz-kar kökünden gelmekte.. Roz kelimesine yine Farsça olan Nev-roz dan aşinayız. Fars dilinde “nev” yeni “roz” ise gün demek. Rüzgar ise bir gün anlamındadır. Adeta ardından gelen yağmurla mecazen ağaçlara, çiçeklere hatta tüm mevcudata gün doğması gibi. 

Oruç kelimesi hakeza “u-ruz” kelimesinden gelir Farsça. Zira oruç, gün doğumundan batımına kadar devam eder. Evet rüzgar varlığa gün doğması gibi vahyin de ifade ettiği gibi bir rahmet muştusudur.

Eski Türkçe ‘yel’ kelimesi rüzgar kelimesine tekabül eder. Yel, acele etmek, koşturmak ve uçuşmak anlamındadır eski Türkçe. Rüzgarla hareket ettiği için deniz aracına da ‘yelken’ denir. "Pupa yelken" tabirindeki pupa ise Latince aslı “puppis” yani arkadan esen rüzgardır. Bebeklerin gaz çıkarmasına da benzer tabirin kullanılması bir nevi rüzgara benzetildiğinden olsa gerektir. Yelkovan kelimesi de adeta saatin içindeki zaman rüzgarının saat ibresini hareket ettirmesi gibidir.

İngilizce “wind” olarak tabir edilen rüzgar kelimesinin kökeninde ise “wen” yani nefes ve üflemek kelimeleri vardır. Pencere anlamına gelen “window” ise rüzgar ile bağlantılıdır. Dışarıya açılan  pencere gözün nefes aldığı yer gibidir. Nitekim "wind-ow" göz deliği anlamındadır etimoloji sözlüklerinin verdiği bilgiye göre. Öyleyse rüzgar tabiatın üstümüzdeki müjdeli soluğudur.

Kur’an’da ise “er riyah” kelimesi rüzgarlar anlamındadır. Arapça r-w-h kökünden gelen bu kelime rüzgar anlamına gelir.Kur’an’da bu kökten gelen kelimeler 57 yerde geçer ve çeşitli anlamalara gelir. Reyhan kelimesi güzel koku anlamına gelmekte olup rüzgar anlamına gelen “er riyah” ile aynı köktendir. Yakub’un Yusufun kokusunu alması anlatılırken (bknz:Yusuf:12:94) "riha" kelimesi kullanılır. Öyleyse rüzgar kimileyin uzaklarda hasretini çektiğinizin tatlı bir kokusu gibidir.

Kur’an, bazen rüzgar anlamına gelen “er riyah” ile aynı kökten “ravh” kelimesini bazen saadet bazen de rahmet anlamında kullanır. (Bknz:Yusuf :12:87, Vaki’a:56:89)

Bununla beraber ruh kelimesi de Arapça rüzgar anlamına gelen “er riyah” ile aynı köktendir. Ruh bir bedene can verdiği gibi rüzgar dahi varlığa canlılık ve rahmet katar.

Rüzgar kadim dönemlerden bu yana insanların ilgisi olmuştur hatta eski Yunan da rüzgar tanrıları olmuştur. Mesela Türkçemizde Bora olarak bildiğimiz “Boreas” Yunan mitolojisinde Kuzey den soğuk rüzgarları getiren rüzgar tanrılarından biridir. Poyraz olarak ta bildiğimiz bu rüzgar Yunan mitolojisinde istanbul boğazında mağarası olup kuzeyden esen rüzgâri soğutan tanrıdır.

Kasırga kelimesi ise Eski Türkçe de “kasırku” şeklindedir. Kasırga’nın titreten bir mahiyeti olmasından dolayı bizim Türkçede ki “kas” kelimesi ile etimolojik bağlantısı vardır. Eski Türkçe’de “kasna” kelimesi titreşmek anlamındadır. Kasırga kelimesinin İngilizcedeki karşılığı "Hurricane"dir. Bu kelimenin Orta Amerika'da yaşamış olan Mayaların kullandığı "Huracan" kelimesinden geldiği söylenir. Mayaların dilinde "Huracan", büyük rüzgârların (fırtınaların) ve kötü ruhların tanrısı anlamına gelirdi."Hurricane", İspanyolca "Huracán" kelimesi üzerinden türetilmiştir.

Fırtına kelimesi ise Latince “Fortuna” kelimesinden gelir. “Fortune” kısmet ve talih anlamlarına gelir. Nitekim falcılara “Fortune Teller” yani talih okuyucu denir. İtalyanca “fortuna” aynı zamanda deniz kazası anlamına gelir. Dolayısıyla özellikle bir deniz yolcusu için fırtına talihsizliktir. Yine tarımla uğraşan kimseler için fırtına o sene işlerinin talihli olmadığını gösterir. Maya mitoljisinde olduğu gibi kötü tanrıların ruhunun iyilerin malını ve canını tehdit etmesidir.

İslam'da ise her kötü gibi görünen şeyin ardında binler hikmet olduğuna inanılır. Zerdüştlükte olduğu gibi iyilerin ve kötülerin tanrısı başka değildir. Her şeyi yaratan Allah’tır. İnsana düşen elinden gelen her şeyi yaptıktan sonra Rabbine itimat etmesi ve teslim olmasıdır.

Evet ! Hayat bir gemiye benzer ve bizler o geminin dümenci neferleyiz. Vazifemizi görmek ile mükellefiz. 

Kimileyin yağmuru müjdeleyen rüzgar, kimileyin zulmü darmadağın edecek bir fırtına, bazen de gönüllere ferahlık veren tatlı bir serinlik olabilmektir baki kalacak olan.

Zira baki olan bu kubbede hoş bir sada imiş.

Servet ve dahi evlat bu dünya hayatının süsleridir. Rabbinin katında baki kalacak doğrular, mükafat bakımından en iyisidir; ümit bakımından da en iyisidir. (Kehf:18:46)